تاریخچه استفاده انسان از سنگ بازالت از دوران باستان تا امروز
سنگ بازالت از هزاران سال پیش تا امروز بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و تمدن بشری بوده است. از اهرام جیزه مصر و مجسمههای موآی جزیره ایستر گرفته تا شهر تاریخی تئوتیئواکان مکزیک و ستون‌های بازالتی غول‌ها در ایرلند شمالی، این سنگ به دلیل مقاومت بالا، دوام طولانی و زیبایی طبیعی‌اش در معماری، هنر و ابزارسازی به کار رفته است. در ادامه این مقاله از آنلاین بازالت، مسیر پرشکوه بازالت از تمدن‌های کهن تا کاربردهای مدرن را بررسی می‌کنیم.
۱. بازالت در تمدن‌های باستانی
-
مصر باستان: سنگهای بازالتی در کف‌سازی و مسیرهای اطراف اهرام جیزه استفاده شدهاند. مسیرهای بازالتی اطراف هرم خوفو هنوز هم بخشی از شگفتی‌های مهندسی آن دوره‌اند.
-
بین‌النهرین (بابل و آشور): لوح‌های معروف مانند کد حمورابی از بازالت ساخته شدهاند و بهعنوان اسناد حقوقی و هنری بی‌نظیر باقی مانده‌اند.
-
مکزیک (تمدن آزتک و تئوتیئواکان): معابد و مجسمههای بازالتی در تئوتیئواکان مانند مجسمه الهه چالچیوتلیکوئه نمونه‌ای از کاربرد تزئینی و مذهبی بازالت است.
-
ایران باستان: در محوطه‌های تاریخی مانند تخت سلیمان و برخی دژهای ساسانی، بازالت در دیوارها و کف‌سازی به کار رفته است.
۲. بازالت در هنر و صنایع تزئینی
-
جزیره ایستر (موآی‌ها): مجسمههای عظیم موآی که نماد فرهنگ راپانویی هستند، عمدتاً از بازالت و سنگهای آذرین مشابه تراشیده شدهاند.
-
ستون غول‌ها (Giant’s Causeway) در ایرلند شمالی: این پدیده طبیعی که الهام‌بخش هنرمندان بسیاری بوده، از منشورهای شش‌ضلعی بازالت تشکیل شده است و در آثار معماری مدرن نیز بازتاب یافته است.
-
در اروپا، بازالت لهستان و آلمان از قرون وسطی برای ساخت کلیساها و تزئینات شهری استفاده شد.
۳. نقش بازالت در ساخت‌وساز و معماری مدرن
-
پل بروکلین (Brooklyn Bridge) در نیویورک: در پایه‌های این پل تاریخی از بازالت و گرانیت استفاده شده است.
-
ساختمان‌های مدرن اروپا: در معماری معاصر آلمان و ایتالیا، بازالت سابیده و بوش‌همر در طراحی نمای داخلی و خارجی پروژه‌های لوکس بهکار می‌رود.
-
در ایران امروز، بازالت مکو و سربیشه در کف‌سازی محوطه‌های شهری و دکوراسیون داخلی استفاده گسترده دارد.
۴. بازالت و ابزارسازی در طول تاریخ
-
ابزارهای نوسنگی مانند تبرها و تیغه‌های شکار در سراسر خاورمیانه و اروپا از بازالت ساخته می‌شدند.
-
در فرهنگ‌های باستانی اقیانوسیه، سنگهای آسیاب و هاون‌های بازالتی برای آماده‌سازی غذا کاربرد داشتند و بسیاری از آن‌ها هنوز در موزه‌ها نگهداری می‌شوند.
۵. آثار تاریخی و شواهد فرهنگی ماندگار
-
کد حمورابی (۱۸ قرن قبل از میلاد)؛ یکی از قدیمی‌ترین قوانین مکتوب جهان بر روی لوح بازالتی حک شده است.
-
مجسمههای توکیواکا در جزایر مارکسا، نمونه‌ای دیگر از هنر سنگ‌تراشی بازالتی در اقیانوسیه.
-
بازالت‌های ستون‌دار قفقاز و آناتولی در ترکیه امروزی، از منابع مهم صادراتی برای معماری کلاسیک و مدرن هستند.
۶. جایگاه بازالت در دنیای امروز
امروزه بازالت علاوه بر معماری لوکس و طراحی دکوراسیون داخلی، در فناوریهای نوین نیز استفاده میشود. فیبر بازالت در صنایع هوافضا، خودروسازی و ساخت تجهیزات مقاوم در برابر حرارت کاربرد دارد. در ایران نیز از بازالت سلماس و بازالت همدان برای پروژه‌های ساختمانی و محوطه‌سازی استفاده میشود که دوام و زیبایی را همزمان ارائه می‌دهند.
سوالات متداول
- آیا تمام مجسمههای موآی جزیره ایستر از بازالت ساخته شدهاند؟
خیر. بسیاری از مجسمههای موآی از سنگ آتشفشانی توف ساخته شدهاند، اما برای بخشهایی مانند کلاهکها و برخی نمونههای خاص از بازالت یا سنگهای آذرین سختتر استفاده شده است. بازالت به دلیل سختی بالا برای قطعاتی که نیاز به مقاومت بیشتری داشتند، انتخاب میشد. - چرا کد حمورابی را روی لوح بازالتی حک کردند؟
بازالت به دلیل سختی و مقاومت در برابر فرسایش، انتخابی ایدهآل برای حفظ طولانیمدت متون مهم بود. بابلیها میخواستند قانوننامهشان برای قرنها باقی بماند، بنابراین لوح بازالتی را بهعنوان بستر حکاکی انتخاب کردند. - تفاوت بازالت استفادهشده در بناهای باستانی با بازالت امروزی چیست؟
از نظر ترکیب معدنی تفاوت چندانی وجود ندارد؛ تفاوت اصلی در روشهای استخراج و فرآوری است. در گذشته استخراج بازالت دستی و زمانبر بود، اما امروزه با فناوریهای مدرن برش و پرداخت، کیفیت و تنوع بیشتری در کاربردهای معماری و دکوراسیون فراهم شده است. - آیا بازالت بومی ایران در آثار تاریخی کشور بهکار رفته است؟
بله. در مناطقی مانند تخت سلیمان، ارگهای ساسانی و برخی قلعههای تاریخی غرب کشور از بازالت محلی استفاده شده است. این سنگ به دلیل وفور در مناطق آتشفشانی ایران، یکی از مصالح مهم تاریخی محسوب میشود. - آیا بازالت هنوز هم در دکوراسیون داخلی مدرن کاربرد دارد؟
بله. بازالت در کفپوشهای لوکس، دیوارپوشهای تیرهرنگ، سنگفرش محوطهها و حتی میزهای سنگی مدرن استفاده میشود. ترکیب مقاومت مکانیکی بالا و جلوه مینیمالیستی، بازالت را به انتخابی محبوب برای طراحان داخلی و معماران معاصر تبدیل کرده است.
جمع‌بندی
بازالت از ابزارهای ابتدایی انسان‌های نوسنگی تا پل‌ها و ساختمان‌های مدرن، پلی میان گذشته و آینده تمدن بشری است. این سنگ به دلیل دوام، زیبایی طبیعی و ارزش فرهنگی، جایگاه خود را از معابد باستانی تا معماری لوکس امروزی حفظ کرده و همچنان بهعنوان سنگی ماندگار در دکوراسیون و ساخت‌وساز شناخته میشود.
نظری برای این وجود ندارد.